Ik voel me veilig om te spreken, dus de rest ook…

BOEM. Na een enorme knal vliegt er een vuurbal door het luchtruim van Texas. Een explosie heeft zojuist de spaceshuttle Columbia vernietigd en het leven geëist van zeven bemanningsleden. Later blijkt dat psychologische veiligheid, of eigenlijk het gebrek daaraan, een grote rol heeft gespeeld bij de ramp. Hoe kan het dat iemand die de ramp had kunnen voorkomen, zich niet veilig genoeg voelde om zich uit te spreken?

Don’t be a Chicken Little

In 2003 vertrekt spaceshuttle Columbia op een zeventiendaagse missie naar de ruimte. Een team van NASA ingenieurs, geleid door Rodney Rocha, bestudeert de videobeelden van de lancering en ziet iets dat hen zorgen baart. Zij vermoeden dat er een stuk isolatieschuim van de externe tank is afgebroken. Tijdens eerdere lanceringen is er vaker een soortgelijk schuimverlies opgetreden, wat in soms slechts beperkte schade toebracht aan de shuttle, maar in andere gevallen kritieke schade kon aanbrengen.

Vijf dagen na de lancering komen 30 ingenieurs bijeen om de schade te bespreken. Op basis van de huidige beelden blijkt de schade moeilijk te beoordelen. Zij zijn het er unaniem over eens dat er zo snel mogelijk meer beelden nodig zijn om de impact van de schade te bepalen. Rodney stapt naar zijn managers met het verzoek om het Amerikaanse Ministerie van Defensie te vragen om foto’s te maken van de shuttle met behulp van Amerikaanse satellieten.

Het verzoek wordt geweigerd. De managers van Rodney denken dat het niet ernstig genoeg is en vinden het gênant om het Ministerie van Defensie om hulp te vragen. “We are not going to be a Chicken Little,” krijgt Rodney te horen, verwijzend naar een tekenfilmfiguur die grote paniek zaait ‘om niks’. Ook na opnieuw aandringen en meerdere pogingen om het potentiele gevaar onder de aandacht te brengen, weigeren de hoge piefen binnen de NASA hulp van de Amerikaanse overheid in te schakelen.

Dag 8 van de missie breekt aan. Er is een meeting waarin alle belangrijke zaken van de ruimtemissie worden besproken. Het hoge management zit in het midden van de ruimte aan een tafel, de anderen, waaronder Rodney, staan aan de zijkant. “Zijn er nog belangrijke problemen?” wordt er gevraagd. Een ingenieur doet een poging om aan de hand van de analyse het stuk afgebroken schuim onder de aandacht te brengen, maar wordt direct afgekapt. Wat denk jij dat Rodney doet? Laat hij van zich horen in een laatste poging om het management te overtuigen?

Nee. Rodney zwijgt en de meeting eindigt. De poging van de ingenieur verschijnt niet eens in de notulen. Op dag 17 wordt de schade die het afgebroken stuk schuim heeft toegebracht de bemanningsleden fataal. Een half uur voor de landing raakt het contact met de astronauten verloren. Een minuut later volgt de explosie.

Waarom heeft Rodney niet gesproken? In een interview vertelt hij later: “Ik kon simpelweg niet spreken. Ik zit op dit niveau (terwijl hij zijn hand horizontaal op heuphoogte houdt) en zij (het management) zitten helemaal op dit niveau (terwijl hij zijn hand horizontaal boven zijn hoofd houdt).

Met deze handbewegingen gaf Rodney de psychologische veiligheid binnen de NASA uitstekend weer.

Be a Chicken Little!

Op het moment dat we iets afwijkends denken, hebben we allemaal een keuze: iets zeggen of onze mond houden. Als je niets zegt, heb je onmiddellijk profijt: het gevaar om iets doms te zeggen is afgewend. Als je wel iets zegt, ligt er misschien een beloning in de toekomst, maar loop je ook het risico op een afstraffing, al is het maar een sneer zoals ‘don’t be a Chicken Little’.

Je moet hard werken om mensen psychologisch in staat te stellen om wél hun afwijkende ideeën te delen. Voel jij je veilig genoeg om te spreken? Mooi! Maar dit betekent niet automatisch dat dit dan ook voor de rest van het team geldt. Het is een misverstand dat waar één persoon veiligheid ervaart, de mensen om hem heen dit op hetzelfde niveau ervaren. Dit zal ik uitleggen.

Stel je twee mensen voor in precies dezelfde functie, met een gelijkwaardige positie en hetzelfde aanzien binnen een organisatie. Ervaren zij de psychologische veiligheid hetzelfde denk je? Het antwoord is nee. Voor de ene persoon kan het veel onveiliger voelen om iets te zeggen dan voor de ander, ook al zijn de omstandigheden gelijk.

Dit komt door de psychologische factoren die ook wel de fixed en growth mindset worden genoemd. In het kort: wie gelooft dat talenten en vaardigheden in grote mate zijn te ontwikkelen, beschikt over een growth mindset. Wie gelooft dat talenten en vaardigheden zijn aangeboren, beschikt over een fixed mindset. Daarnaast kan de ene boodschap al bij voorbaat rekenen op meer weerstand dan de andere. Is je mening meer ‘mainstream’, dan is het heel makkelijk om die te delen.

Ook is uit onderzoek gebleken dat de hoogte van psychologische veiligheid uiteen kan lopen op verschillende plekken in de organisatie. In het ene team kan het anders zijn dan in het andere team. En dan is er nog de hiërarchie, zoals pijnlijk duidelijk werd in het verhaal van de ingenieur Rodney. De psychologische veiligheid is hoger naarmate je hoger in de organisatie komt. Je hebt immers meer invloed en zeggenschap. De psychologische veiligheid om te spreken is lager wanneer je in de onderste lagen van de organisatie zit.

Bedenk hierbij dat het niet gaat over het uitspreken van feiten, zaken die je 100% zeker weet. Het gaat meestal om het uitspreken van een gevoel, een idee, zonder dat het een waterdicht verhaal is.

Word ook een inspirerende teamleider

Werk jij met een team, als projectleider, of in de lijn? En wil je jouw team in de juiste versnelling krijgen om bergen te verzetten?

Kijk dan of er nog plek is bij de Livedag Inspirerend Teamleider.

Daar krijg je de ins en outs hoe je hen het beste kan motiveren. Je krijgt de spiegel voorgehouden hoe je hen nu onbewust wel of juist niet motiveert.

Kijk hier voor meer info