Het geheime ingrediënt om te overleven als organisatie
Creativiteit met een snufje stoutmoedigheid
Kiezen of delen
Er zit een interessante paradox in de manier waarop wij in onze samenleving te werk gaan. We willen een samenleving creëren die voor ons waardevol is en prachtig is.
Om dat creatieproces op een juiste manier te laten verlopen, maken wij of vormen er instituties. Deze institutie zijn zeer nuttig. Ze verzekeren ons dat er niet te veel chaos is, dat er wel productie wordt gedraaid, en dat er enige zekerheid en gelijkheid is. Een stampende goed geoliede machine. Een leefbare situatie.
Alleen dan gebeurt er nog iets. Om tot een goede ‘leefbare’ samenleving te komen verliezen we onderweg de bevlogenheid, creativiteit, genialiteit en -kan ik het maken om het te zeggen?- stoutmoedigheid. We verliezen de vonk die de machine in de eerste plaats in werking heeft gezet.
Hoe kan dit?
Hoeveel kunstenaars zitten er hier op school?
Laten we eens gaan kijken naar wat er gebeurt op scholen.
Ik neem je in dit experiment mee naar een Basisschool. We gaan daar alle klassen langs om een test te doen.
Stel we gaan vandaag samen naar een basisschool, eentje met geïntegreerde kleuterschool. We lopen door de gangen en zien daar de mooie fel gekleurde tekeningen aan de muur.
We gaan één voor één alle groepen af. We beginnen met groep 1. We gaan voor de klas staan en nadat alle spelende kinderen eindelijk tot rust zijn bedaard (Je ziet de kinderen al denken. “Waarom stoppen met spelen en luisteren naar deze twee saaie oude mensen?”), stellen we hen de volgende vraag:
“Hey allemaal! Dit is Het kan niet anders met alle mooie tekeningen, ontwerpen en bouwsels die ik hier in de gangen zag hangen en staan. Ze trokken erg mijn aandacht toen ik hier vanochtend binnenkwam.” “Wat een schitterende tekeningen! Ze prikkelen me, ik voel me geïnspireerd door ze. Zoveel energie! Zulke heldere kleuren en gave vormen. Ik voelde me hier helemaal thuis toen ik ze zag, omdat ik me realiseerde dat ik dus niet de enige kunstenaar hier ben, er moeten er nog veel meer zijn. Ik vraag me af… Hoe veel kunstenaars zitten hier in deze klas? Zouden jullie je hand willen opsteken?” Wat denk je dat er zou gebeuren? In groep 1 zou het volgende zeer waarschijnlijk gebeuren: De hele klas stormt naar vormen. Vinger hoog en zwaaiend in de lucht gestoken. “Ik! Ik! Ik! Ik, meneer!”. De hele klas bestaat uit kunstenaars. Wat zien we bij groep 2? De halve klas steekt zijn vinger op, niet helemaal uitgestrekt, en geen enkele arm beweegt Groep 3? Op zijn hoogst eenderde van de klas steekt zijn hand op. Aarzelend, zelf-bewust. En elke groep daarboven wordt het minder en minder tot uiteindelijk bij groep 8 maximaal nog maar één of twee kinderen hun hand op durven te steken. Omzichtig, schichtig om zich heen kijkend of niemand hen betrapt op deze stoutmoedigheid. Het verraadt hun angst om door de groep onthuld te worden als een kunstenaar-in-de-kast. Dus stellen we de vraag: “Wat gebeurt hier jongens? Zijn alle kunstenaars weggetrokken naar de kunstschool? in de lagere groepen stikte het nog van de kunstenaars, maar het worden er steeds minder!” “Dat kan toch niet? volgens mij is er iets heel anders aan de hand… Iets veel duisterder. jullie worden beroofd van één van de grootste gaves die jullie bij je geboorte hebben gekregen. De gave van een kunstenaar, jullie creatieve genius.” Het zal er niet toe doen welke school we bezoeken. Bij elke school zullen we hetzelfde zien. Is zo dat scholen kunstenaars in de kiem smoren? En de bijbehorende creativiteit en stoutmoedigheid vernietigen? Het lijkt zo te zijn. Echt zeker weet je het niet, het zou ook een natuurlijke ontwikkeling van een opgroeiend kind kunnen zijn. Wie weet. Creativiteit en met name stoutmoedigheid worden in ieder geval niet gestimuleerd. Begrijp me niet verkeerd. Het is niet bewust of expres proces van scholen. Het is een bijproduct van al het goede wat er in scholing zit; leren hoe de wereld werkt, basisvaardigheden en kennis opdoen. En als het bewust is, gebeurt dit veelal om het kind en zijn omgeving te beschermen tegen de aangeboren stoutmoedigheid. Want die stouterd zit in ons allemaal. De stouterd die streken uithaalt, nieuwsgierig is, grenzen verkent, speels is en spontaan. En die maakt nu eenmaal brokken. En brokken moeten niet te veel gebeuren… Daar zijn we bang voor. En we doen er veel aan om mogelijke brokken af te wenden. Sterker nog we brengen onszelf gerust veel meer schade aan om de mogelijke schade te voorkomen, dan dat die mogelijk schade groot is. Het onbekende doet vreemde dingen met ons. En volgens mij is dat wat er ook binnen de muren van grote organisaties gebeurt, alleen dan nog krachtiger. Er wordt geen creativiteit en zeker geen stoutmoedigheid getolereerd. Wat zouden klanten er wel niet van moeten denken? We hebben een reputatie hoog te houden! Zo wordt een organisatie een plek waar de stoutmoedigen uitsterven. Of ieder geval de stouterd in onszelf. Als de stoutmoedigheid uitgebannen is dan is alles veilig, toch? Dan kan er toch niets meer fout gaan… ? Nou nee. En toch hebben organisaties deze stoutmoedigheid nodig om te overleven. Als stoutmoedigheid volledig uitgebannen wordt, dan raken medewerkers hun bevlogenheid kwijt, hun vonk om te vernieuwen. En de organisatie raakt zijn menselijke maat kwijt. Er komen te veel (beschermende) processen, die een werkelijkheid op zichzelf gaan vormen. Beschermd van alles wat ontwrichting kan veroorzaken, raakt de organisatie de verbinding met de buitenwereld kwijt. Met de vraag in de samenleving, met opkomende technologische trends. En dan komt geheid het moment wanneer de intern gecreëerde ‘schijn’werkelijkheid opgeslokt wordt door de chaos van buiten. Je organisatie is ‘disrupted’. Oh-o! Waar ligt de balans? Te veel creativiteit en stoutmoedigheid veroorzaakt te veel chaos, te veel proces is te verstikkend. Mavericks kunnen hier helpen. De rol van de Maverick is om haar eigen creativiteit levendig te houden, niet te veel toe te geven aan ‘dit is hoe het hier nu eenmaal gaat’ en andere collega’s ook aan te steken en te ondersteunen. Daarnaast is de rol van de Maverick om de organisatie weer in contact te brengen met deze chaos van buiten en met ruimte te creëren voor creativiteit en ondernemerschap. En natuurlijk zelf te ondernemen. Maar, en dit is zeer lastig, wel op zo’n manier dat het behapbaar is voor de organisatie. Er moet balans zijn tussen de chaos van buiten en de orde van binnen. Om een prachtig voorbeeld te geven: Blanche Beijersbergen vertelt tijdens Meet-the-Mavericks over haar weg van verandering die zij vormgeeft binnen Eneco. Over hoe ze van jongs af aan (ook op school) gestimuleerd werd om rationele vaardigheden te ontwikkelen. Over hoe ze de verbinding met haar creativiteit uit het oog verloor, dit ontdekte en over hoe ze nu weer ruimte wil maken voor gevoel en creativiteit binnen Eneco. Kom dan naar de komende Masterclass. Wij geven onze beste en meest energieke Masterclass bijna helemaal gratis weg. Alleen tegen kosten voor materiaal en ruimte. En dan geven we nu nog eens 20% korting weg: Hij is normaal EUR 29,- en omdat je dit blog helemaal stoutmoedig hebt gelezen krijg je 20% korting met de volgende kortingscode: IKHEBHETBLOGGELEZENKomt dit door school?
We willen je alleen beschermen (lees: we zijn bang)
Binnen organisaties
Alles veilig?
De rol van de Maverick
Blanche over de balans tussen creativiteit en ratio
Willen jullie ook weer eens creatief en stoutmoedig zijn?
Het instituut school als metafoor voor alle instituties, zo herkenbaar. Een manier om het talent en de creativiteit aan te boren is door wat ik noem het pendelen tussen het systeem en het niet-systeem.
Ja, en de vraag is natuurlijk: hoe pendel je zonder dat het touwtje knapt of dat je stil komt te hangen…